Jak układać ikebanę – wskazówki i porady

Ikebana, czyli japońska sztuka układania kwiatów, to niezwykle atrakcyjna alternatywa dla osób, które interesują się dekorowaniem wnętrz, ale szukają czegoś nieco bardziej oryginalnego niż tradycyjny bukiet przewiązany wstążką. O historii, specyfice i najważniejszych stylach ikebany możesz przeczytać w artykule na blogu: „Ikebana – japońska sztuka układania kwiatów”, natomiast w tym tekście przedstawiono praktyczne porady i wskazówki na temat tego, jak układać kwiaty zgodnie z zasadami tej japońskiej sztuki.

Do układania ikebany potrzebne nam będą następujące narzędzia: naczynia poziome i pionowe, nóż do skracania łodyg oraz metalowy lub porcelanowy kenzan (podstawka z dziurkami). Naczynia powinny być dostosowane do różnych układów kwiatów. Powinny też podkreślać charakter danego wnętrza, w którym umieścimy naszą ikebanę. Najlepsze będą gliniane misy i porcelanowe wazony. Ciekawym rozwiązaniem mogą też być dekoracyjne, szklane popielniczki. Możemy również eksperymentować z naczyniami w stylu antycznym lub orientalnym. Jednak japońscy mistrzowie ikebany preferują naczynia minimalistyczne w swojej formie, proste i bez nadmiaru ozdobników, aby nie odwracały uwagi od umieszczonych w nich kwiatów. Jeśli chodzi o nóż, to wystarczy niewielki, ale ostry i koniecznie z nierdzewnym ostrzem. Kenzany natomiast powinniśmy bez problemu zakupić w kwiaciarni. Najczęściej spotykane są kenzany porcelanowe lub plastikowe z dziurkami albo metalowe z kolcami lub plastikowe z rurkami, przypominającymi palce. Warto pamiętać, że kenzan wykonany z mosiądzu neutralizuje kwasy, dzięki czemu nasze kwiaty wytrzymają w wazonie znacznie dłużej niż w zwykłym wazonie.

Podczas układania ikebany należy przestrzegać pewnych praktycznych wskazówek, które ułatwią nam pracę, a samym kwiatom wyjdą na dobre. Ucinanie łodyg, jak również układanie kwiatów w kenzanie, powinno się odbywać pod wodą. Chroni to roślinę przed pobieraniem powietrza, co jest główną przyczyna gnicia łodyg. Takie kwiaty, jak chryzantemy czy mieczyki, powinny być trzymane kwiatami do góry, a ich łodygi – łamane, a nie przycinane nożem. Nakłuwanie na kenzan grubych łodyg nie sprawi nam żadnego problemu, natomiast w przypadku łodyg cienkich i wiotkich radzimy sobie, związując kilka kwiatów w jeden silniejszy pęk.

Mistrzowie sztuki ikebany wypracowali wiele sposobów przywracania świeżości i przedłużania trwałości ciętych kwiatów. Aby odświeżyć przywiędnięte kwiaty, możemy zastosować dwa triki. Pierwszy polega na przycięciu łodyg pod wodą oraz zawinięciu główek kwiatów w miękki papier i zanurzeniu całych roślin (wraz z łodygami) w letniej lub lekko chłodnej wodzie na ok. 2 godziny. Drugi trik polega na wstawieniu łodyg (po wstępnym przycięciu) na kilka minut do gorącej wody, a potem z powrotem do wody chłodnej.

Sposobów na przedłużanie trwałości kwiatów, a tym samym na zapobieganie ich więdnięciu, jest znacznie więcej. Najprostszym z nich jest obcinanie łodyg pod wodą 2-3 razy (1-2 cm); robimy to maksymalnie pod skosem. Potem pozostawia się łodygę na 10 minut, aby wchłaniała wodę. Drugim sposobem jest zwęglanie łodyg nad płomieniem świecy lub palnikiem gazowym. Zapobiega to gniciu i pobudza komórki łodyg do przewodzenia wody. W czasie tego zabiegu trzeba uważać, aby ciepły powiew nie uszkodził rośliny (można zawinąć ją w papier). Dla roślin o cienkich i wiotkich łodygach zaleca się zanurzanie ich we wrzątku. Zanurzanie całych kwiatów w zimnej wodzie lub owijanie ich w wilgotną gazetę na ok. 2 godziny w miejscu bez dostępu do światła i wolnym od przeciągów to kolejna sztuczka. Przydaje się zwłaszcza w sytuacji, kiedy przynoszone do domu kwiaty są zmęczone całodzienną podróżą. Innym rozwiązaniem jest rozszczepianie łodyg na kilka szczelin lub miażdżenie ich końców za pomocą młotka. Ostatnim sposobem jest użycie środków chemicznych, np. pocieranie łodyg solą kuchenną, palonym ałunem lub alkoholem etylowym czy cukrem gronowym. Roztwór z chlorku wapnia lub cukru zadziała hartująco na narcyzy, petunie, groszek pachnący, irysy i astry. Korzystny wpływ ma także dodawanie do wody lub kenzanu odrobiny octu jabłkowego.

Oprócz wszystkich powyższych sposobów warto pamiętać także o zasadach absolutnie podstawowych w przypadku kwiatów ciętych, a mianowicie o tym, aby stawiać kwiaty z dala od okien i kaloryferów, w czasie upałów dodawać do wody kostki lodu, a także o tym, aby codziennie zmieniać wodę na świeżą, używać czystych naczyń, oczyszczać łodygi z gnijących liści i opłukiwać je pod bieżącą wodą.

Zgodnie z regułami ikebany w tym samym naczyniu można ułożyć trzy różne kompozycje: pierwszy typ skupia się na kwiatach, drugi – wprowadza elementy dodatkowe (gałązki, trawy, liście, trzciny), a trzeci zmienia punkt ciężkości z kwiatów (które stają się dodatkiem) na pozostałe elementy dekoracyjne. Zasadą nadrzędną jest to, aby nie łączyć w jednym naczyniu więcej niż trzech gatunków kwiatów. Każda kompozycja składa się z trzech elementów głównych, które symbolizują niebo (shin), człowieka (soe) i ziemię (hikae). Elementy dodatkowe to dzushi. W kulturze japońskiej dużą rolę odgrywa symbolika liczb, dlatego liczba kwiatów i elementów dodatkowych powinna być nieparzysta, bowiem oznacza szczęście.

Większość kompozycji ikebany jest układana tak, aby oglądać je tylko z jednej strony. Do wyjątków należą style dzijuka i zeneika. Kenzan potrzebny jest do stworzenia wrażenia, że wszystkie kwiaty wyrastają ze wspólnej łodygi. Rygorystyczne zasady ikebany wymagają, aby długość głównej łodygi była równa długości naczynia zsumowanej z jego głębokością. Pozostałe dwie łodygi również skraca się w odpowiednich proporcjach do gałęzi głównej (np. 24 cm, 16 cm i 12 cm). Jako elementy dodatkowe (dzushi) wprowadza się jeszcze trzy krótsze łodygi (również o ściśle określonej długości). Łodygę shin stawiamy pionowo, soe na lewo pod kątem 45 stopni, a hikae – pod kątem 60 stopni w stosunku do shin.

Wszelkie elementy dodatkowe należy dodawać tak, aby uatrakcyjnić układ podstawowy (złożony z trzech kwiatów). Można dodawać liście, gałęzie, trzciny, trawy oraz inne elementy, które sprawią, że układ będzie harmonijny, estetyczny i zyska piękną linię. Więcej informacji o kompozycji i stylach ikebany znajdziesz w artykule na blogu pt. „Ikebana – japońska sztuka układania kwiatów”.

Źródło: Wanda Gasperowicz, Helena Radwańska Ikebana. Układanie kwiatów, Warszawa 1969.

Autor: Anna Alochno-Janas